Z Sienkiewiczem o Trylogii

O dziele Henryka Sienkiewicza z prawnukiem pisarza Bartłomiejem Sienkiewiczem rozmawiał Marcin Celiński.

Dyskusja podczas spotkania toczyła się wokół wpływu, jaki Sienkiewicz wywarł na całe pokolenia Polaków oraz na ocenie tego wpływu. W toku niezwykle interesującej i błyskotliwej rozmowy obaj uczestnicy przyznali, że było tylko kilku podobnych Sienkiewiczowi twórców, którzy zarówno za życia, jaki i po śmierci, tak intensywnie oddziaływali na kształtowanie tożsamości i świadomości narodowej. Przyznali również, że określenie Trylogii jako dzieła pisanego „ku pokrzepieniu serc” nie oddaje całej jej złożoności, chociaż autorowi udało się ten cel niewątpliwie osiągnąć. Zatrzymanie się na tym etapie w czytaniu i recepcji Trylogii byłoby poważnym ograniczeniem i zubożeniem jej znaczenia.

Od tego punktu uczestnicy dyskusji zaczęli się jednak różnić w wypowiadanych opiniach i komentarzach. Z jednej strony, według Bartłomieja Sienkiewicza „ Sienkiewicz musiał posłużyć się konwencją plemiennego mitu, aby uratować swoje pokolenie od historii pełnej porażek oraz społecznych problemów, aby ludzie niewolni i tworzący rozbitą mozaikę mogli poczuć, że nadal są całością.” Tymczasem Marcin Celiński stwierdził, iż ten mit zaszkodził Polsce, gdyż dzięki niemu wszyscy mamy „zakorzeniony archetyp Polaka z sumiastym wąsem, kontuszem i karabelą, któremu daleko do etosu pracy, lojalności państwowej czy nowoczesności.” Myślą kończącą spotkanie było to, iż Trylogia Henryka Sienkiewicza jest dobitnym przykładem na to, jak intencje twórcy mogą rozmijać się z recepcją jego dzieła.

Rozana Szmigiel